Wizyta studyjna w Birmingham

Przedstawiciel Urzędu Miasta Ełku uczestniczył w wizycie studyjnej w mieście Birmingham (Wielka Brytania), która odbyła się w dniach 24-28 września 2019 r. w ramach projektu „Monitoring rozwoju lokalnego na poziomie miejskim i wewnątrz-miejskim”. Uczestnikami byli pracownicy urzędów miast biorących udział w konkursie „Modelowa Rewitalizacja miast”, miast objętych pilotażem rewitalizacji, przedstawiciele Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, Związku Miast Polskich oraz Instytutu Rozwoju Miast i Regionów. W czasie wizyty studyjnej odbyły się liczne spotkania z radnymi, przedstawicielami urzędu miasta, obszaru funkcjonalnego, agencji rządowych i samorządowych, przedsiębiorców, połączone z poznawaniem konkretnych działań w przestrzeni miejskiej.

Birmingham zamieszkuje ok. 1,1 mln mieszkańców. Wraz z Coventry, Wolverhampton, Solihull, Tamworth, Walsall i Dudley jest drugim pod względem liczby ludności ośrodkiem miejskim w Wielkiej Brytanii. Birmingham to ważny ośrodek przemysłowy, kulturalny i akademicki. Posiada system kanałów, których łącznie są dłuższe od tych w Wenecji. Podczas II Wojny Światowej Birmingham znacznie ucierpiało w wyniku nalotów niemieckich bombowców. Chaotyczna i nieprzemyślana odbudowa z lat 50. i 60. przyniosła mu niechlubną sławę miasta brzydkiego i nieciekawego. Powszechnie Birmingham nazywano betonową dżunglą. Dopiero pod koniec XX wieku władze miasta zdecydowały się na gruntowną przebudowę. Dotyczyło to m.in. centrum handlowego Bullring, starszych ulic i części kanałów. Obecnie również realizowanych jest wiele inwestycji i remontów, będących częścią procesu rewitalizacji różnych obszarów miasta, ze szczególnym naciskiem na centrum.

Rozwój miasta odbywa się przede wszystkim w oparciu o Plan Rozwoju Birmingham 2031 (Birmingham Development Plan). BDP stanowi ustawowe ramy planowania miasta, które ukierunkowują decyzje ws. wszystkich działań związanych z rozwojem i rewitalizacją. Określa, w jaki sposób i gdzie będą tworzone nowe domy, miejsca pracy, usługi i infrastruktura. Przyjęto ambitną strategię wzrostu w okresie 15 lat:

• 80 tys. nowych domów/mieszkań
• 1 mln km2 powierzchni komercyjnej, rekreacyjnej i handlowej
•  Minimum 5-letni zapas powierzchni 96 ha na użytek gospodarczy
• 2 regionalne tereny inwestycyjne
• 71 ha pod nowe miejsca pracy.

Chociaż BDP ma zapewnić długoterminową strategię dla całego miasta, nie jest w stanie uwzględnić wszystkich szczegółowych ustaleń niezbędnych do realizacji celów. Dlatego elementem BDP są dokumenty planowania przestrzennego w poszczególnych obszarach (w BDP określono 10 terytorialnych obszarów wzrostu). Jednym z takich dokumentów, nie wymaganych ustawowo, jest Big City Plan. Określa on wizję i ramy, w jaki sposób zostanie przekształcone centrum, przy czym kluczowe propozycje są odzwierciedlone w BDP. Jednym z kluczowych projektów rewitalizacji jest przebudowa Paradise Circus, realizowana w formie spółki joint venture pomiędzy miastem a deweloperem (www.paradisebirmingham.co.uk).

W ramach BDP funkcjonuje 46 różnego rodzaju programów/polityk sektorowych. Do tego dochodzą jeszcze plany rozwoju dla okręgów wyborczych. Birmingham podzielone jest na 10 dzielnic, a te z kolei na łącznie 69 obszarów, odpowiadające okręgom wyborczym. Z każdego okręgu wybierany jest 1 radny. Każdy z obszarów musi mieć swój plan rozwoju, przygotowywany pod kierownictwem radnego, na okres kadencji. Program zawiera szczegółową diagnozę, priorytety i działania. Jest sporządzany przy ścisłej współpracy z Forum Obszaru. Jest to dodatkowy element całego systemu planowania rozwoju.

Władze Birmingham są silnie nastawione na rozwój mieszkalnictwa. Ze względu na planowaną budowę stacji szybkiej kolei HS2, dzięki której podróż do Londynu będzie trwała ok. 40 minut, prognozuje się znaczny wzrost liczby mieszkańców Birmingham. Decyzja o budowie kolei HS2 była dla Birmingham i okolicznych miast impulsem do tworzenia planów rozwoju, wykorzystujących tę infrastrukturę. Pomimo, że realizacja inwestycji planowana jest dopiero na 2026 r., samorządy stworzyły i wdrażają plany tworzenia terenów inwestycyjnych, mieszkalnych i publicznych. Dla przykładu samorząd miasta Solihull, za zgodą rządu, zdecydował się ponieść koszt przeprojektowania stacji kolejowej, aby w większym stopniu odpowiadała lokalnym potrzebom społecznym i gospodarczym. Tworzone są też zachęty dla sektora prywatnego do lokowania kapitału na terenach przy HS2.

Każdy samorząd przeprowadza strategiczną ocenę potrzeb mieszkaniowych, a by ustalić potrzeby i zaplanować odpowiedni mix mieszkaniowy. Ambitny plan budowy 80 tys. mieszkań w Birmingham realizowany jest za pomocą różnorodnych form:

• Mieszkania przystępne cenowo (affordable housing) – Są to mieszkania o obniżonym czynszu, dostarczane przez deweloperów w ramach komercyjnych inwestycji. Miasto Birmingham wymaga, aby 35% mieszkań w nowych budynkach, w których jest powyżej 15 mieszkań, było przystępnych cenowo. Deweloperzy nie otrzymują rekompensaty na tworzenie takich mieszkań – muszą przeanalizować opłacalność inwestycji uwzględniając te wymogi. W wyjątkowych przypadkach istnieje możliwość obniżenia wartości procentowych.
• „Buduj teraz – zapłać później” – W ramach tego modelu budownictwa miasto przygotowuje projekt budynku (najczęściej są to osiedla domów, gdyż budownictwo wielorodzinne nie jest popularne w Wielkiej Brytanii) wraz z pozwoleniem na budowę. Deweloper nie musi płacić za działkę, dopóki nie sprzeda danego domu. Deweloper może wykończyć dom wg swoich potrzeb. Po sprzedaży domu deweloper płaci miastu za działkę oraz dzieli się zyskiem zgodnie z zawarta umową. Zastosowanie takiego modelu bardzo ogranicza ryzyko dewelopera i umożliwia inwestycje na terenach, które w normalnych warunkach byłyby nieatrakcyjne dla dewelopera.
• Forward Homes – W tym modelu brak jest zaangażowania dewelopera. Miasto samodzielnie realizuje inwestycje, dzięki czemu zysk jest większy.
• InReach Living – Miasto utworzyło spółkę budującą budynki z luksusowymi mieszkaniami na wynajem.
• W przypadku budowy osiedli/budynków poniżej 15 mieszkań możliwe jest zaangażowanie lokalnych firm z sektora MŚP jako wykonawców. Istnieje specjalna lista firm, którym na zasadzie konkursu zlecane są mniejsze projekty budowlane. Model ten ma za zadanie wspieranie lokalnych firm.

Miasto Birmingham utworzyło Building Birmingham Scholarship. Jest to program stypendialny dla osób chcących pracować w budownictwie. Utworzony został ze względu na duże potrzeby mieszkaniowe miasta, a z drugiej strony niski poziom umiejętności w tej branży. Łącznie objętych zostało nim 700 osób, w obecnej chwili jest 70 stypendystów (studentów). Finansowanie programu pochodzi z miejskich inwestycji mieszkaniowych – z każdego domu przeznaczane jest 500 funtów na ten cel. Podobna instytucja istnieje na poziomie obszaru funkcjonalnego. Regionalny Fundusz Umiejętności Budowlanych (Regional Construction Training Fund) to pakiet rozwoju umiejętności budowlanych w formie szkoleń.

Planowanie przestrzenne

• Green belt (zielony pas) – Koncepcja ta bazuje na zabezpieczeniu w otoczeniu miasta systemu terenów otwartych, wolnych od zabudowy, co w konsekwencji ma się przyczynić do zatrzymania niekontrolowanego rozprzestrzeniania się terenów zabudowanych. Jednocześnie zachowanie rozległych obszarów terenów otwartych, na granicach miast, zapewnia podtrzymanie wielu funkcji środowiskowych i społecznych. Funkcje te mają istotne znaczenie dla jakości życia w miastach i ich sąsiedztwie. Uzyskanie pozwolenia na budowę w obszarze „zielonego pasa” jest bardzo trudne – wymaga wystąpienia nadzwyczajnych przesłanek i spełnienia rygorystycznych warunków.
• Planowanie przestrzenne jest silnie powiązane z planowaniem strategicznych – w urzędzie miasta zadania z tego zakresu są w 1 wydziale Planning and Development Department
• Tworzone są liczne modele/wizualizacje dla rozwoju poszczególnych obszarów miasta; wdrażane jest kompleksowe podejście do wykorzystywania potencjałów rozwojowych – planiści zastanawiają się jak połączyć daną inwestycję z biznesem, mieszkalnictwem i innymi sferami życia miasta (starają się w możliwie największy sposób wykorzystać potencjał danej inwestycji); ze względu na ograniczone finanse poszukiwani są partnerzy/inwestorzy, którzy zrealizują zadania zgodnie z założeniami urzędu miasta;
• Zespół ds. projektowania miejskiego – multidyscyplinarny zespół złożony ze specjalistów z dziedzin pozwalających na kompleksowe zaprojektowanie przestrzeni miejskich (architekci, artyści, ekolodzy itp.);
• Birmingham Design Guide – przewodnik projektowania dla wszystkich budynków, żeby zapewnić jak najlepszą ich jakość; funkcjonuje również Regionalna Karta Projektowania;
• Design Review Panel – panel ekspertów zewnętrznych (przedsiębiorcy, architekci, artyści itp.) oceniający projekty miejskie, co ma przełożyć się na ich wysoką jakość; stworzono model miasta 3D, na którym prezentowane są nowe inwestycje i ich wpływ na wygląd i funkcjonalność miasta;

https://www.birminghambeheard.org.uk/economy/birmingham-design-guide-vision/

• Nie ma obowiązku tworzenia planu zagospodarowania przestrzennego na poziomie regionu.

Kultura

• zadaniem własnym władz miasta w zakresie kultury jest jedynie opieka nad bibliotekami; reszta zadań jest nieobowiązkowa i zależy od dostępnych środków danego samorządu; w Birmingahm budżet na kulturę wynosi 3,2 mln funtów, a w urzędzie zatrudnione są do tego celu 4 osoby, w związku z czym miasto często jest jedynie partnerem lub koordynatorem różnych inicjatyw, rozdaje granty;
• Miasto Birmingham wspiera finansowo 10 największych organizacji zajmujących się kulturą i sztuką (balet, opera, galeria itp.), w zamian za co są one zobowiązane do prowadzenia działalności w środowiskach lokalnych; każda z 10 organizacji przydzielona jest do jednej z 10 dzielnic miasta, gdzie przez 3 lata prowadzi działalność we współpracy z lokalną społecznością;
• urząd miasta nie prowadzi samodzielnych działań – ustala strategie i programy i zleca ich realizację profesjonalistom, organizacjom działającym w obszarze kultury i sztuki, tworzy sieci współpracy, koordynuje działania; planowane jest utworzenie multisektorowej jednostki mającej pozyskiwać wsparcie finansowe na kulturę i sztukę;
• możliwe jest zobowiązanie deweloperów do uwzględnienia kultury/sztuki publicznej w inwestycjach, na wszystkich etapach realizacji (wszystkie strategie, w tym te dot. kultury mają wpływ na to, jakie wytyczne dostaje deweloper przy lokowaniu inwestycji) – określenie obszarów miasta, dla których kultura i sztuka może być motywem przewodnim i bodźcem rozwoju; dla takiego obszaru zatrudniani są specjalni konsultanci; w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego konieczne jest uwzględnianie sztuki publicznej;
• wpieranie działalności lokalnych liderów kultury;
• przy niektórych konsultacjach społecznych zatrudniani są eksperci z zakresu sztuki i kultury;
• funkcjonowanie 10 forów kultury (w każdej dzielnicy); fora dysponują niewielkim budżetem na konsultacje społeczne, pozwalające na informowanie urzędu o potrzebach danej społeczności w tym aspekcie.

Wspieranie lokalnych potencjałów biznesowych

W brytyjskich miastach działa narzędzie pod nazwą Business Improvement District (BID). Są to agencje tworzone przez rząd  w celu poprawy warunków prowadzenia biznesu w określonym obszarze danego miasta  (zwiększenie zysków firm). W Birmingham wsparciem objęta jest tzw. Dzielnica Jubilerska, w której działa 40% wszystkich firm z Wielkiej Brytanii zajmujących się produkcją biżuterii. BID finansowany jest z opłat ponoszonych przez przedsiębiorców w wysokości 10% wartości podatku od nieruchomości. Jest to opłata obowiązkowa, ale najmniejsze firmy są z niej zwolnione. Co 5 lat firmy z obszaru głosują, czy chcą utrzymania BID. W Birmingham zagłosowano za kontynuacją wspierania przedsiębiorczości w tej formie. Budżet BID w Birmingham wynosi 0,5 mln funtów. Wspólnie z firmami zostały ustalone priorytety i działania, które mają być finansowane z BID:

• Porządek i atrakcyjność – powstał m.in. Clean Team, czyli zespół 2 osób zajmujących się sprzątaniem (poza normalną pracą służb miejskich), usuwaniem graffiti, ozdabianiem dzielnicy, informowaniem służb miejskich, organizowaniem akcji sprzątania itp. działaniami;
• Bezpieczeństwo i witanie odwiedzających – zespół 2 ambasadorów chodzących po dzielnicy, witających gości, rozmawiających z przedsiębiorcami o ich potrzebach, współpracą z miastem i policją; organizowane są akcje poprawiające bezpieczeństwo na ulicach i estetykę budynków i przestrzeni;
• Zieleń i zrównoważone środowisko – program wpierania recyklingu, promocja transportu publicznego jako sposobu dotarcia do Dzielnicy Jubilerskiej;
• Marketing i promocja – coroczny festiwal, kampanie marketingowe, newsletter, materiały turystyczne, strona in ternetowa i social media, wydawanie czasopisma (kwartalnik);
• Inwestycje i współpraca – współpraca z agencjami rządowymi i samorządem, spotkania sieciujące;
• Dziedzictwo – tydzień dziedzictwa (warsztaty, spacery, debaty), ochrona zabytków.

https://jewelleryquarter.net/